Những sơ đồ chiến thuật đặc trưng bóng đá 11 người (Phần 3)

Sơ đồ đội hình 4-4-2 Cân bằng giữa công và phòng thủ

Tiếp nối phần 2, Hôm nay thể thao phủi sẽ viết về sơ đồ chiến thuật 4-4-2. Sơ đồ đã tạo nên 1 phần kỷ nguyên Sir Alex ở Manchester United hay tạo nên 1 mùa giải kỳ tích Leicester City dưới sự dẫn dắt của Gã Thợ Hàn Claudio Ranieri.

4-4-2 VÀ CHIẾC BẬP BÊNH KHÔNG NGHIÊNG

Nếu gọi 4-4-2 là đội hình bập bênh với hai đầu là tấn công và phòng ngự, thì chiếc bập bênh này sẽ không nghiêng về bên nào; bởi đơn giản đội hình này mang lại sự cân bằng tuyệt đối giữa hai yếu tố kể trên. Nếu như bóng đá thuở sơ khai thiên về tấn công với những sơ đồ có ít nhất 3 tiền đạo (3-2-2-3 hoặc 4-2-4), thì sự ra đời của 4-4-2 vào thập niên 50 như thể đánh dấu một bước chuyển mình của bóng đá từ cổ sang hiện đại với việc coi trọng việc bảo vệ khung thành tương đương với công phá khung thành đối phương. Không tấn công cực đoan, không phòng thủ tiêu cực, 4-4-2 là sơ đồ giúp cho các huấn luyện viên đa dạng hoá mảng miếng mà mình có: đánh biên chơi bóng bổng nếu sở hữu hai cánh tốc độ, chơi bóng ngắn nếu giữ được cự ly đội hình hẹp, hoặc kể cả phòng ngự tiêu cực rồi phất lên cho hai tiền đạo có khả năng độc lập tác chiến… muốn làm gì thì làm. 4-4-2 trở nên phổ biến vì nó áp dụng được cho mọi nền tảng nhân sự mà một đội bóng sở hữu.

Vai trò từng vị trí

Thủ môn

Ngoài những phẩm chất truyền thống thì thủ môn trong sơ đồ 4-4-2 kim cương còn phải dùng chân tốt. Những đội bóng đá 4-4-2 cần phải kiên nhẫn chuyển bóng từ hướng này sang hướng kia trong khi tìm thời điểm thích hợp để triên khai bóng lên, nên một thủ môn dùng chân tốt, có thể nhận bóng từ một cầu thủ đang chịu áp lực và chuyển sang một cầu thủ khác là một tài sản rất quý.

Hậu vệ biên

Như đã nói, các hậu vệ biên phải có thể lực rất tốt. Họ cần phải đủ thể lực để không ngừng chạy lên chạy xuống, vừa phải đảm bảo chắc chắn cho hàng hậu vệ, vừa phải kéo đội hình đối phương căng nhất có thể khi đội nhà tìm đường xâm nhập. Khi có cơ hội, họ cũng phải thực hiện các quả chồng biên ngoài và tạt bóng vào vòng cấm. Hậu vệ biên trong sơ đồ 4-4-2 là một công việc rất dễ gây kiệt sức, nhất là nếu bóng được chuyển hướng liên tục. Lý do là nếu đối phương có bóng ở cánh đối diện thì các hậu vệ biên sẽ phải bó vào gần cột xa để đảm bảo cự ly hàng thủ.

Trung vệ

Các trung vệ hiện đại cần phải tự tin khi có bóng và sẵn sàng nhận bóng từ cả thủ môn lẫn các tiền vệ để tham gia luân chuyển. Họ còn có thêm một nhiệm vụ nữa là bọc lót cho các hậu vệ, những người thường xuyên dâng cao khi đội có bóng. Khi trung vệ di chuyển ra biên, họ cần chắc chắn là tiền vệ phòng ngự phải lùi về hàng thủ để hỗ trợ.

Tiền vệ phòng ngự

Đây là vị trí then chốt trong đội hình này. Khi phòng ngự, DMC là người có nhiệm vụ càn quét bảo vệ khu vực trước mặt bộ tứ vệ, đồng thời nếu cần thiết sẽ phải lùi xuống chơi như một hậu vệ trong trường hợp một trong hai trung vệ bị kéo ra biên. Phẩm chất quan trọng nhất của DMC khi phòng ngự là chọn vị trí, sao cho không để lộ quá nhiều khoảng trống cho các số 10 của đối phương khai thác. Khi tấn công, DMC là người luân chuyển chính – anh ta sẽ nhận bóng từ một bên và chuyển sang bên đối diện. Để hoàn thành tốt nhiệm vụ này, một DMC cần sở hữu khả năng đọc trận đấu xuất sắc, chọn và duy trì vị trí tốt, và có thể liên tục giao tiếp với các đồng đội xung quanh.

Tiền vệ trung tâm

Cũng như các hậu vệ biên, các tiền vệ trung tâm phải sở hữu thể lực rất tốt. Khi phòng ngự, họ phải di chuyển không ngừng từ cánh này sang cánh kia để đảm bảo bọc lót được cho các hậu vệ biên, không cho đối phương kiểm soát khu vực nhạy cảm sau lưng các cầu thủ này. Để hoàn thành được nhiệm vụ này thì họ phải duy trì được kỷ luật vị trí để không bị đối phương kéo vào những khu vực mà sự có mặt của họ là không cần thiết, trong khi lại để lộ khoảng trống ở những khu vực khác. Khi tấn công, họ có thể tìm kiếm cơ hội để xâm nhập khu vực trước mặt các hậu vệ biên. Có thể sẽ có khoảng trống ở khu vực đó, nhất là nếu đối thủ chọn phòng ngự với đội hình hẹp để chống lại điểm mạnh ở các khu vực trung tâm của sơ đồ 4-4-2 kim cương.

Tiền vệ công

Khi phòng ngự, tiền vệ công chịu trách nhiệm hỗ trợ cho cả ba tiền vệ trung tâm khác. Anh phải lùi xuống để tạo được ưu thế về quân số ở trung lộ. Khi tấn công, nhiệm vụ của họ là tìm kiếm khoảng trống giữa các tuyến của đối thủ để tạo ra cơ hội trong khu vực 1/3 cuối sân. Nếu đối phương cố gắng đẩy cao đội hình để bóp nghẹt không gian chơi bóng, tiền vệ công còn có thể là người thực hiện những pha di chuyển từ phía dưới để tấn công vào khoảng trống phía trước các tiền đạo. Nói chung một tiền vệ công cần phải là một cầu thủ thông minh – giỏi tìm kiếm và tạo ra khoảng trống, kiên nhẫn khi chờ đợi cơ hội để thực hiện những đường chuyền quyết định, ngoài ra còn phải kỷ luật khi phòng ngự.

Tiền đạo

Những đội bóng hay nhất phòng ngự ngay từ hàng công, nên các tiền đạo là những người có vai trò rất quan trọng khi phòng ngự. Vị trí của các tiền đạo khi phòng ngự phụ thuộc vào việc một đội bóng muốn chơi pressing táo bạo tới mức độ nào (càng rát thì các tiền đạo đứng càng cao). Tuy nhiên dù thế nào thì nhiệm vụ chính của các tiền đạo vẫn là hướng đối phương đưa bóng vào khu vực trung tâm. Điểm mấu chốt là ngăn không cho đối phương chuyền bóng cho các hậu vệ biên – điều này không nhất thiết có nghĩa là các tiền đạo phải di chuyển ra biên để kèm, tuy nhiên họ phải chọn được vị trí sao cho đối thủ càng khó đưa bóng ra cho các hậu vệ biên càng tốt.

Khi tấn công, một trong hai tiền đạo sẽ luôn sẵn sàng để di chuyển ra sau lưng hậu vệ biên của đối thủ để nhận những đường chuyền dài vượt tuyến. Một phương án dùng bóng dài khác là tiền đạo sẽ che chắn để giữ bóng lại trong thế xoay lưng với khung thành của đối phương, chờ các đồng đội dâng lên và tiếp tục triển khai bóng. Dù là theo lối nào thì các tiền đạo cũng phải giữ bóng tốt, bởi nếu không thì hàng thủ sẽ liên tục bị đặt dưới áp lực lớn. Về mặt vị trí, các tiền đạo cần hướng tới việc khiến cho sân bóng càng “rộng” càng tốt, nghĩa là kéo căng hàng thủ của đối phương ra. Khi ở 1/3 cuối sân, họ cần phải đủ linh hoạt và chủ động để có thể tạo ra các cơ hội từ những pha phối hợp nhóm xung quanh hoặc bên trong vòng cấm.

Ưu điểm

>>>> Quần áo bóng đá chất lượng giá rẻ

• Hàng thủ bốn người quen thuộc với hầu hết các hậu vệ.
• Trục dọc rất mạnh với thủ môn, hai trung vệ, bốn tiền vệ trung tâm và hai tiền đạo.
• Hàng thủ được bảo vệ với sự có mặt của một tiền vệ thủ.
• Tạo được ưu thế về quân số ở giữa sân – 4v3 hoặc thậm chí là 4v2.
• Các hậu vệ biên tấn công được tự do dâng cao từ tuyến phòng ngự.
• Có đủ chỗ cho hai tiền đạo và một số 10.

Nhược điểm

• Rõ nhất là thiếu độ rộng – các hậu vệ biên có thể bị cô lập trong thế ít đánh nhiều nếu chơi với những đội có hậu vệ biên và tiền vệ biên.
• Tương tự, độ rộng trong những pha tấn công phụ thuộc vào các hậu vệ biên.
• Các cầu thủ ở trung lộ có thể phải bỏ vị trí để lấp vào khoảng trống sau lưng hậu vệ biên.
• Hai tiền vệ trung tâm sẽ phải di chuyển rất nhiều, do đó phải rất khỏe.
• Các hậu vệ biên chơi như những wingback nên cũng cần phải rất khỏe.

>>>> Xem thêm: Những sơ đồ chiến thuật đặc trưng bóng đá 11 người (Phần 2), Những sơ đồ chiến thuật đặc trưng bóng đá 11 người (Phần 1)